Tasviriy san’at – kulolchilik, chizmachilik, rassomlik, haykaltaroshlik, poligrafiya, dizayn, hunarmandchilik, fotografiya, video, kino, me’morchilik kabi san’at turlari. Ko’pgina badiiy fanlar (badiiy san’at, kontseptual san’at, to’qimachilik san’ati) tasviriy san’atning boshqa turlari bilan bir qatorda tasviriy san’at jihatlarini ham o’z ichiga oladi. Tasviriy san’atga sanoat dizayni, grafik dizayn, moda dizayni, interyer dizayni, dekorativ san’at kabi amaliy san’at ham kiradi.
«Tasviriy san’at» atamasining zamonaviy qo’llanilishi tasviriy san’at bilan bir qatorda amaliy, dekorativ san’at va hunarmandchilikni ham o’z ichiga oladi, ammo bu har doim ham shunday emas. Buyuk Britaniyada va 20-asrning boshlarida San’at va hunarmandchilik harakatidan oldin, «rassom» atamasi ko’pincha hunarmandchilik, qo’l san’ati, hunarmandchilik, hunarmandchilik, san’at va san’at emas, balki tasviriy san’atda (masalan, rasm, haykaltaroshlik yoki matbaachilik) ishlaydigan odam uchun cheklangan edi. yoki amaliy san’at. Bu farqni Badiiy hunarmandchilik harakatining san’atkorlari alohida ta’kidlab, xalq amaliy san’ati turlarini yuksak shakl sifatida qadrlashdi. San’at maktablari tasviriy san’at va hunarmandchilikni farqlab, hunarmandni san’atning amaliyotchisi deb hisoblash mumkin emasligini ta’kidlagan.
«Tasviriy san’at asari» – bu bitta nusxada, 200 yoki undan kam nusxada cheklangan, muallif tomonidan imzolangan va ketma-ket raqamlangan rasm, chizma, bosma yoki haykaltaroshlik. Tasviriy san’at asari plakat, xarita, globus, diagramma, texnik chizma, diagramma, maket, hunarmandchilik, kino yoki boshqa audiovizual asar, kitob, jurnal, gazeta, davriy nashr, ma’lumotlar bazasi, elektron axborot xizmati, elektron nashr yoki shunga o’xshash nashr; tovar yoki reklama, reklama, tavsiflovchi, qoplama yoki qadoqlash materiallari yoki konteynerni o’z ichiga olmaydi;
Ta’lim va ta’lim:
Tasviriy san’atni o’rgatish odatda shogird va ustaxona tizimlarining o’zgarishi orqali amalga oshirildi. Evropada rassomning obro’sini oshirish uchun Uyg’onish harakati rassomlarni tayyorlash uchun akademiya tizimiga olib keldi va bugungi kunda san’at yo’nalishi bo’yicha martaba izlayotganlarning aksariyati eng yuqori darajadagi san’at maktablarida tahsil olishadi. Tasviriy sanʼat hozirda koʻpgina taʼlim tizimlarida ixtiyoriy fanga aylandi.
Chizma:
Chizish – har xil vositalar va usullardan foydalangan holda tasvir yaratish vositasi. Bu, odatda, grafit qalamlari, qalam va siyoh, siyoh cho’tkalari, mum rangli qalamlar, rangli qalamlar, ko’mir, pastellar va markerlar kabi quruq vositadan foydalangan holda asbobdan bosim o’tkazish yoki asbobni sirt bo’ylab harakatlantirish orqali sirtda belgilar qo’yishni o’z ichiga oladi. Raqamli asboblar ham ularning effektlarini taqlid qilish uchun ishlatiladi. Chizishda qo’llaniladigan asosiy usullar: chiziq chizish, lyukka solish, o’zaro kesishish, tasodifiy shtrixlash, chizmachilik, lyukka va aralashtirish. Chizishda zo‘r bo‘lgan rassom chizmachi yoki chizmachi deb ataladi.
Frantsiyadagi Lascaux va Ispaniyadagi Altamira kabi hayvonlarning paleolit g’oridagi tasvirlarini chizish kamida 16 000 yil davom etadi. Qadimgi Misrda papirusdagi siyoh chizmalar, ko’pincha odamlar tasvirlangan, rasm yoki haykaltaroshlik uchun model sifatida ishlatilgan. Dastlab geometrik bo’lgan yunon vaza naqshlari, keyinchalik miloddan avvalgi 7-asrda qora kulolchilik bilan inson shakliga aylandi.
Rasm:
Bo’yash, so’zma-so’z qabul qilinganda, qog’oz, kanvas yoki devor kabi sirtga (substrat) tashuvchi (yoki vosita) va bog’lovchi (yopishtiruvchi) ichida to’xtatilgan pigmentni qo’llash amaliyotidir. Biroq, badiiy ma’noda qo’llanilganda, amaliyotchining ekspressiv va kontseptual niyatini yuzaga chiqarish uchun ushbu faoliyatdan rasm chizish, kompozitsiya yoki boshqa estetik mulohazalar bilan birgalikda foydalanishni anglatadi. Rasm ruhiy motivlar va g’oyalarni ifodalash uchun ham ishlatiladi; Ushbu turdagi rasmlarning joylari kulolchilikda mifologik figuralar tasvirlangan san’at asarlaridan tortib Sistine kapellasigacha, inson tanasining o’zigacha.
Kelib chiqishi va dastlabki tarixi:
Rasm chizish singari, rasm ham g’orlarda va qoyalarda hujjatlashtirilgan. Ba’zilar 32 000 yil deb hisoblagan eng yaxshi misollar Frantsiya janubidagi Chauvvet va Lascaux g’orlarida topilgan. Devor va shiftlarda qizil, jigarrang, sariq va qora ranglarda bizon, qoramol, otlar va kiyiklar uchraydi.
Qadimgi Misr qabrlarida inson siymolarining rasmlarini topish mumkin. Ramzes II ning buyuk ibodatxonasida uning malikasi Nefertari Isis boshchiligida tasvirlangan. Yunonlar rasm chizishga hissa qo’shgan, ammo ularning ko’p ishlari yo’qolgan. Qolgan eng yaxshi tasvirlardan biri bu Fayum mumiyasining ellinistik portretlari. Yana bir misol – Podagi Issus jangi mozaikasi mpei, ehtimol yunon rasmiga asoslangan. Miloddan avvalgi 4-asrda Vizantiya sanʼatiga yunon va rim sanʼati hissa qoʻshgan, bu esa ikona chizish anʼanasini boshlagan.
Uyg’onish davri:
O’rta asrlarda rohiblar tomonidan yaratilgan yoritilgan qo’lyozmalardan tashqari, Evropa san’atiga keyingi muhim hissa Italiya Uyg’onish davri rassomlari bo’ldi. 13-asrdagi Giottodan tortib, 16-asr boshlarida Leonardo da Vinchi va Rafaelgacha boʻlgan davr italyan sanʼatining eng boy davri boʻldi, chunki uch oʻlchamli fazo illyuziyasini yaratishda chiaroskuro texnikasi qoʻllanilgan.
Italiya maktabiga Shimoliy Evropadagi rassomlar ta’sir ko’rsatdi. Belgiyalik Yan van Eyk, niderlandiyalik Pieter Brueghel oqsoqol va germaniyalik Hans Xolbeyn o‘sha davrning eng muvaffaqiyatli ijodkorlaridandir. Chuqurlik va yorqinlikka erishish uchun ular moylangan oynalar texnologiyasidan foydalanganlar.
